Σάββατο, Ιουλίου 13, 2013
Πρωινό 14ης Ιουλίου 1913: το Σύνταγμα Κρητών της ΧΙ Μεραρχίας Σερρών, με
Διοικητή τον Συνταγματάρχη Καναβατσόγλου, εισέρχεται στην Κομοτηνή μέσα σε ατμόσφαιρα
ξέφρενου ενθουσιασμού. Νέοι και γέροι, άνδρες και γυναίκες, ξεχύνονται στους
δρόμους...
...κλαίγοντας και γελώντας μαζί. Σκούφοι και φέσια ανεμίζουν στον αέρα, και
ανθρώπινο ποτάμι κατευθύνεται στην οδό Ξάνθης απ’ όπου προβάλλουν οι Έλληνες
στρατιώτες, κατάκοποι και μαυρισμένοι από το ανακάτωμα του ιδρώτα και της
σκόνης, με αρβύλες ξεσκισμένες, που αντικρίζουν αποθεωτική υποδοχή. Η πρώτη
απελευθέρωση της Κομοτηνής και της Μαρώνειας από τον Οθωμανικό και Βουλγαρικό ζυγό, 550 χρόνια από
την κατάληψή της από τον Γαζή Έβρενος Μπέη, στο πλαίσιο του δεύτερου βαλκανικού πολέμου, είναι
γεγονός. Έχει προηγηθεί, δε, δύο μέρες πριν, η απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης, των Φερρών και του Διδυμοτείχου.
Ο Συνταγματάρχης
Καναβατσόγλου εγκαθιστά το Αρχηγείο του στο Διοικητήριο της πόλης, το σημερινό παλαιό
δικαστικό μέγαρο, αλλά δεν είχε σημαία
ο στρατός για να υψώσει. Όμως, από βραδύς, η «Φιλόπτωχος Αδελφότης
Κυριών και Δεσποινίδων Γκιουμουλτζίνας “Η Ροδόπη”» έχει ήδη κατασκευάσει τη σημαία που έμελλε να γίνει
η Ιστορική Σημαία της Κομοτηνής. Χρυσοποίκιλτη, φτιαγμένη από φθηνό βαμβακερό γαλάζιο
πανί και απλό λευκό χασεδάκι, φιλοτεχνημένη από τις Ζώγιογλου, Δάφτσου, Μαλλιοπούλου, Ζωίδου, Πετροπούλου,
Σκουτέρη, Βουτσιάδου, Σίμογλου, Αϋδή, που κεντούν με λευκή μετάξινη
κλωστή σε ένα από τα γαλάζια ορθογώνια την ιστορική ημερομηνία: 14 Ιουλίου
1913. Υψώθηκε λοιπόν στον εξώστη του κτιρίου με χειροκροτήματα και ζητωκραυγές.
Ωστόσο, λίγες μόνο μέρες
μετά, στις 28 Ιουλίου 1913, η Συνθήκη του Βουκουρεστίου επιδικάζει
την περιοχή στην ηττημένη Βουλγαρία, και την αρχική χαρά των κατοίκων της πόλης
διαδέχεται εκ νέου η απελπισία. Παρά τις απεγνωσμένες εκκλήσεις των κατοίκων
για ανάληψη στρατιωτικής δράσης, η ελληνική κυβέρνηση επιμένει στον σεβασμό της
Συνθήκης. Στις 18 Αυγούστου 1913 τα απελευθερωτικά στρατεύματα εγκαταλείπουν
την πόλη με τους κατοίκους να τραβούν από το χιτώνα τους στρατιώτες για να τους
κρατήσουν κοντά τους. Απομακρυνόταν από το Διοικητήριο και η τελευταία διμοιρία
του Ελληνικού στρατού, με διμοιρίτη τον Κρητικό Λοχία Γεώργιο
Παπαηλιάκη. Έριξε αυτός μια
τελευταία ματιά πίσω του, και είδε με ανατριχίλα την γαλανόλευκη. Ρίγος τον
διαπέρασε και σαν λιοντάρι χύθηκε πίσω. Τρία – τρία ανέβηκε τα σκαλιά, άρπαξε
το ιερό πανί, το δίπλωσε με βιασύνη πολλές φορές, και βουρκωμένος το ’χωσε στον κόρφο του παίρνοντας
το πικρό μονοπάτι της υποχώρησης. Στο καφενεδάκι του Διοικητηρίου, ο Λοχίας
Παπαηλιάκης, με ένα κάρβουνο κατά μια εκδοχή, με τη λόγχη του κατά μία άλλη,
αλλά πάντως με πείσμα, έγραψε στον τοίχο: «Πάλι με χρόνους με
καιρούς, πάλι δικιά μας θα ’ναι». Οι
Βούλγαροι κατόπιν επισφραγίζουν την ερήμωση διατάζοντας την απέλαση του
Ελληνικού στοιχείου. Άλλοι εκτοπίζονται στο εσωτερικό της Βουλγαρίας, άλλοι
φυλακίζονται, και άλλοι διαφεύγουν στις πόλεις της ελεύθερης Ελλάδας, όπου
περιπλανιόνται πένητες και αβοήθητοι.
Η παραχώρηση του τόπου
στους Βουλγάρους διήρκεσε επτά χρόνια. Το 1920, μετά την ήττα των δυνάμεων του «Άξονα» και την
κατάληψη της Θράκης από τα διασυμμαχικά στρατεύματα, το νοτιοδυτικό τμήμα της
Μεγάλης Θράκης ενσωματώνεται στην Ελλάδα – επαληθεύοντας τον Λοχία Παπαηλιάκη. Η
Ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από σκληρή και δύσκολη διπλωματική μάχη του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Χαρίσιου Βαμβακά,
εξουσιοδοτείται από την Ανωτάτη Συμμαχική διοίκηση να καταλάβει τη Δυτική Θράκη
μόνο με Ελληνικά στρατεύματα. Στις 14 Μαΐου 1920 λοιπόν, ημέρα Πέμπτη, δυνάμεις της ΧΙ Μεραρχίας
Σερρών προελαύνουν από τα υψώματα Μεσούνης και Υφαντών προς την κοιλάδα της
Κομοτηνής. Ο ελευθερωτής στρατός με Στρατηγό τον ηρωικό Παμίκο Ζυμβρακάκη προχωρεί
υπερήφανος εμπρός από το παλαιό κτίριο του Δημαρχείου στο Κέντρο της πλατείας. Παρίσταται
δε, και ο Γάλλος Στρατηγός Σαρπί, ο Έλληνας Αρμοστής Χαρίσιος Βαμβακάς και ο Έλληνας πλέον Δήμαρχος Απόστολος Σούζος.
Η ιστορική πρώτη
εκείνη σημαία του 1913, επί επτά
ολόκληρα χρόνια έζησε μακριά από την γενέτειρά της, στη Μεγαλόνησο Κρήτη. Ο Λοχίας
Παπαηλιάκης, που πρόσφερε μεγάλες υπηρεσίες και κατά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο,
εμπιστεύθηκε το ιερό πανί με χίλιους χτύπους της καρδιάς του στο σπίτι του
παππού του. Όταν πληροφορήθηκε την ημέρα της οροστικής απελευθέρωσης της Κομοτηνής,
έστειλε τη σημαία με μια πολύ συγκινητική επιστολή στο Δήμαρχο Απόστολο Σούζο.
Οι ίδιες γυναίκες κέντησαν με δάκρυα χαράς στο απέναντι γαλάζιο τετράγωνο την
ημερομηνία του ιστορικού γεγονότος (14 Μαΐου 1920), ενώ στο αμέσως κάτω γαλάζιο
τετράγωνο, την ημερομηνία της θλιβερής 19ης Αυγούστου 1913. Το 1928 ο
αείμνηστος Δήμαρχος Σοφοκλής Κομνηνός
καθιέρωσε την έπαρση της ιστορικής αυτής σημαίας με επίσημη τελετή. Στις 8
Μαΐου 1930 επισκέπτεται την Κομοτηνή ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Οι Κομοτηναίοι
θεωρούν την επίσκεψη μεγάλη τιμή και απαθανατίζουν την ημερομηνία στο τελευταίο
γαλάζιο ορθογώνιο της ιστορικής σημαίας. Τα επόμενα χρόνια, και πιο συγκεκριμένα
στην Κατοχή του ’40 και τη νέα επέλαση των Βουλγάρων, η σημαία διασώζεται από τον
Διευθυντή του Δήμου Μιχάλη Σπαθόπουλο και τους δημοτικούς υπαλλήλους Νέστορα Γεωργιάδη και Νικόλαο Μακαρώνη, και από
χέρι σε χέρι καταλήγει να ραφεί στο εσωτερικό ξηλωμένου στρώματος και να
ξενιτευτεί ξανά, αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη. Ώσπου, στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 η
πόλη ζει και πάλι το πανηγύρι της χαράς και του ενθουσιασμού της λευτεριάς. Ο Νικόλαος
Μακαρώνης, που με τόσους φόβους και ελπίδες φύλαξε την ιερή ιστορική σημαία,
βαθύτατα συγκινημένος και υπερήφανος τον Ιανουάριο του 1945, την παραδίδει στον
αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης και αιρετό Δήμαρχο Χρήστο Μαρκίδη, που με συγκίνηση τη φιλά και την επομένη την υψώνει
στον ιστό του Δημαρχείου, ενώ στον λευκό της Σταυρό φιλοτεχνείται η ιστορική
ημέρα: 9 Σεπτεμβρίου 1944.
90 χρόνια από τη
Συνθήκη της Λωζάνης
Τον
φετινό Ιούλιο όμως, συμπληρώνονται και 90 χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάνης
(24/7) . Πρόκειται για την πρώτη διεθνή Συνθήκη που αναγκαστικά
οδηγεί σε ανταλλαγή πληθυσμών, αναγκάζοντας
σε εκπατρισμό δύο εκατομμύρια Έλληνες της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Ανατολικής
Θράκης, της Ανατολικής Ρωμυλίας, τον Ελληνισμό που επί 3.000 χρόνια μεγαλουργούσε
στις πατρογονικές εστίες του.
ΒΙΝΤΕΟ - Ιωάννης Σιδηράς, ιστορικός
Posted in: Κοινωνία,Κομοτηνή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου